Akupunkturun Etki Mekanizması

Akupunktur tedavisinin etki etme mekanizması yapılan araştırmalar ve klinik uygulamalarla pek çok kez ispatlanarak bilimsel temellere oturtulmuş ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilmiş gerçeklere dayanmaktadır. Akupunktur tedavisinin başarısının ardında yatan etkiler;

  • Sübjektif etkiler,
  • Objektif etkiler

Olarak özetlenirken ilgili etkilerden objektif etkiler akupunkturun tedavi mekanizmalarını oluşturan etkilerden oluşmaktadır. 3.000 yıllık uygulama geçmişi bulunmasına karşına halen bilimsel temellere oturtulma ve yeni etkilerinin araştırılma konusu olduğu akupunktur uygulaması üzerindeki sis perdeleri kalkmaya devam ederken Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilen çok sayıda hastalık tedavisinde akupunktur tamamlayıcı tedavi yöntemi olarak objektif etkileri doğrultusunda akupunktur uygulanmalarına devam edilmektedir.

Akupunktur Nedir?

Akupunkturun anlamı kelime olarak iğne ve batırmak anlamlarına gelen “acus” ve “puncture” Latince kelimelerinden gelirken vücudun belirli bölgelerinin iğne batırmak suretiyle uygulandığı ve kelime anlamı ile benzer bir tedavi yöntemini tarif etmektedir. Eski Çin kaynaklı tedavi yöntemi olmasına karşın günümüzde tüm Dünya’nın kabul ettiği akupunktur Dünya Sağlık Örgütü tarafından da pek çok hastalığın tedavisinde tamamlayıcı tedavi yöntemi olarak etkilere sahiptir.

Tarihi 3.000 yıl öncesine Eski Çin tıbbına dayanan akupunktur uygulamasında vücutta yer alan ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilen akupunktur noktalarına iğne veya farklı bir uyarıcı ile uygulanan uyarım sonrası vücudun çeşitli sistemlerinin çalışması sağlanmaktadır. Vücudun enerji yapısının düzenlendiği ilgili uygulama ile birlikte vücudun kendini onarma gücü aktifleşerek ağrı kontrolü, duygusal güçlenme, vb. objektif etkiler gözlemlenebilmektedir.

Akupunktur Nasıl Yapılır?

Akupunkturun uygulanışı basit ifade ile vücut üzerinde bulunan ve önceden tedavi edilecek şikayete bağlı olarak belirlenmiş akupunktur noktalarına iğne batırarak yaklaşık yarım saat bekleme süresi sonrasında seansın bitirilmesi ve belirlenen seans sayısında ilgili işlemin tekrarlanması şeklinde gerçekleştirilmektedir. Akupunktur noktalarının belirlenmesinde olduğu gibi seans sayısı da şikayette uygulanması gereken akupunktur tedavisine göre belirlenerek şikayet sahiplerine belirli seans aralıkları dahilinde uygulanmaktadır.

Akupunktur uygulamasında uygulama ne kadar önemli ise uygulama öncesinde akupunktur uzmanı tarafından şikayet sahibi ile ilk tanışma ve muayene işleminin gerçekleştirildiği muayene aşaması da aynı oranda önemlidir. Uygulanacak yöntem, seans sayısı ve akupunktur nokta seçimi gibi pek çok ayrıntının belirlendiği ilgili aşamada hasta ile akupunktur uzmanının birbirini tanıması, şikayetin sebeplerinin belirlenmesi ve en uygun tedavi yönteminin belirlenmesine karar verilmektedir. İlgili muayene aşaması akupunktur uygulamasının başarısında en önemli pay sahibi olup ehil olmayan akupunktur uzmanı veya detaylı gerçekleştirilmeyen muayene sonrası akupunktur tedavisinin objektif etkilerinden yararlanmak mümkün olmayacaktır.

Akupunktur Nasıl Etki Eder?

Akupunkturun etki etmesi tedavi yönteminin etki mekanizmalarının anlaşılması ve akupunktur arkasında yatan bilimsel gerçeklerin de ispatlanarak akupunktur tedavisinin daha iyi anlaşılabilmesi açısından önemlidir. Vücut üzerinde bulunan noktaların ve her birinin kas motor noktası olduğu yapılan bilimsel çalışmalarla tespit edilen akupunktur noktalarına uygulanan iğne, lazer ve diğer akupunktur uygulamaları sonrasında aşağıdaki reaksiyonlar akupunktur noktasının hangisi olduğuna bağlı olarak gerçekleşir:

  • Uyarılan akupunktur noktasının elektromanyetik sinyaller aracılığı ile bağışıklık sisteminde ilgili hücreleri uyarması
  • Uyarım sonucu beyne iletilen sinyaller sonucu beynin şikayet sebebi üzerinde kontrol gücünün oluşması
  • Bağışıklık sistemi ve beynin etkisi ile şikayeti bertaraf edecek hormon ve kimyasalların salgılanması
  • Hipofiz bezi ve hipotalamus bölgesi uyarılarak ilgili vücut sistemlerinin çalışmalarının etkinleştirilmesi

Akupunktur Uygulama Çeşitleri Nelerdir?

Akupunktur uygulamasının çeşitleri vücut ve mikro sistemler olarak sıralanabilmektedir. Vücut akupunkturu tüm vücudu ilgilendiren ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından 361 akupunktur noktasının uyarımı ile gerçekleştirilirken mikro sistemler içerisinde yer alan;

  • Kulak akupunkturu,
  • Yüz akupunkturu,
  • Burun akupunkturu,
  • Ayak akupunkturu,
  • El akupunkturu

İse her bölgede yer alan akupunktur noktalarının akupunktur teknikleri ile uyarılarak hitap ettiği vücut bölgesinin harekete geçirilmesi esasına dayanmaktadır. Hastalıkların tedavisi, bağımlılıklardan kurtulma, zayıflama ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde ilgili akupunktur uygulama çeşitlerinden biri veya birkaçı uzman akupunkturist tarafından seçilerek tüm seanslarda uygulanarak şikayetler için başarılı bir tamamlayıcı tedavi uygulaması gerçekleştirilir. İlgili akupunktur yöntemleri ile ilgili yapılan başarılı uygulamaların yanında halen araştırılmaya devam eden ve daha fazla etkiye sahip olduğu bilinen akupunktur uygulama çeşitleri mevcuttur. İlgili araştırmalar tamamlanması ardından akupunkturun yeni etkileri keşfedilecek ve daha pek çok hastalığın tedavisinde kullanılabilmesi için Dünya Sağlık Örgütü’nden onay almaya devam edecektir.

Akupunktur Etki Mekanizmaları Nelerdir?

Akupunkturun etki mekanizaları yukarıda özetlediğimiz gibi sübjektif ve objektif etkiler olarak özetlenebilir. Sübjektif etkiler tedavi uygulamaları sırasında hasta tarafından hissedilen gerginlik, acı ve baskı gibi deneyimleri içerirken objektif etkiler akupunkturun tedavi edici mekanizmasına odaklanmaktadır. Objektif etkileri;

  • Sinir sitemi üzerine,
  • İmmün sistem üzerine,
  • Metabolizma üzerine,
  • Gastrointestinal sistem üzerine

Olmak üzere 4 farklı şekilde gruplamak mümkündür. Her bir etki akupunktur uygulamasında tercih edilen akupunktur noktalarının uyarılması ile ortaya çıkmaktadır. Akupunktur uzmanları aldıkları eğitim ve edindikleri uygulama tecrübeleri eşliğinde ilgili etkilerden yararlanarak akupunkturla tedavi edilebilecek hastalıkların tümüne yönelik olarak başarılı uygulamalar gerçekleştirebilmektedirler. Halen araştırılmaya devam eden akupunktur etkileri doğrultusunda akupunkturun tedavi edebildiği rahatsızlıklarla birlikte objektif etki gruplandırmasının da artabileceği sürpriz olmayacaktır.

Akupunkturun Ağrı Kesici Etkisi

Ağrılar üzerinde akupunkturun etkisi kişiden kişiye değişen bir etki olup akupunkturun ağrı ile mücadele amacıyla kullanılma amaçlarının başında gelmektedir. Akupunktur noktaları üzerinden gerçekleştirilen uyarılar doğrultusunda salgılanan kimyasallar ve hormonlarla birlikte beynin ağrı merkezindeki kontrol gücü arttırılarak ağrı şiddetlerinin azaldığı klinik çalışmalarca ve bilimsel araştırmalarca defalarca kez kanıtlanmıştır.

Genel kanıya göre akupunkturun ağrı kesici özelliği altında akupunktur noktalarının uyarımı ile birlikte vücut tarafından üretilen morfinler olarak da bilinen metenkefalin ve B endorfin salgısı artmakta ve seviyesi artan morfin özellikli bu salgılar ardından ağrıların yatışarak şikayet sahibinin rahatlama yaşadığı belirtilmektedir.

Akupunkturun Otonom Sinir Sistemi Üzerinde Etkisi

Otonom sinir sistemi üzerinde akupunkturun etkileri vücut iç sistemlerinin çalışmalarını dengeleme ve aksaklıkları giderme olarak özetlenebilir. Otomatik olarak kontrol edilen dolaşım, boşaltım, solunum, sindirim ve üreme sistemlerinin fonksiyonlarını artıran akupunktur uygulamaları vücut iç asit – baz dengesinin sağlanmasına yönelik olarak etkileri ile otonom sinir sisteminin çalışmasını dengeleyici ve düzenleyici rol oynar.

Klinik çalışmalarla sindirim sistemi üzerindeki akupunktur etkileri de ispatlanarak mide ve kalp kas tonusunun arttığı gözlenen bulgular arasında yer almaktadır. Dolaşım sistemi üzerinde de etkili olan akupunktur uygulamaları kalp ve mide kaslarının kasılma – gevşeme hareketlerine etki ederek hipertansiyon, gastrit ve ülser tedavilerinde tamamlayıcı tedavi rolünü üstlenir.

Akupunkturun Bağışıklık Sistemi Üzerinde Etkisi

Bağışıklık sistemi üzerinde akupunkturun etkileri gerek bilimsel araştırmalar, gerek klinik bulgularca yapılan farklı pek çok uygulama ve test ile ispatlanmıştır. Akupunktur noktalarının uyarılması sonrası gerçekleşen vücut faaliyetlerinde akupunktur sonrası bağışıklık sisteminin güçlendiği ve vücudun direnç kazandığı ile ilgili çok sayıda vaka ve bulgu sonucu elde edilmiştir.

Akupunkturun mide ve dolaşım sistemi üzerindeki etkisi ile birlikte kandaki akyuvar üretimini artırdığı bilinmektedir. Akupunktur tedavisi sonrasında vücudun akyuvar sayısında artış yaşandığı ve buna bağlı olarak vücut bağışıklık sisteminin güçlendiği kanısına varılmaktadır.

Akupunkturun Sinir Sistemi Üzerinde Etkisi

Sinir sistemi üzerinde akupunkturun etkileri başında akupunkturun sakinleştirici etkisi gelmektedir. Akupunktur tedavisi sırası ve sonrasında salgılanan hormon ve kimyasallara bağlı olarak beynin aktivitesi değişerek uykusuzluk ve stres sorununun çözülmesine yol açmaktadır. Ayrıca mutluluk hormonları olarak bilinen serotonin ve endorfin salgısına bağlı olarak kişinin mutluluk seviyesinin artarak stresin azaldığı ve kişinin sakinleştiği bilinmektedir.

Beyin aktivitelerinin değişimi sonrası beynin çalışmasına bağlı olarak delta ve teta dalgalarının azaldığı, beta dalgaların ise arttığı klinik testlerle saptanmıştır. Kişiyi sakinleştiren ve uykusuzluk problemini çözen ilgili etki ile birlikte anksiyete, ilaç, sigara ve alkol bağımlılıklarından akupunkturun beyin üzerindeki etkisi nedeniyle kurtulmanın mümkün olduğu klinik bulgularla ispatlanmıştır.

Akupunkturun Psikoloji Üzerinde Etkisi

Psikoloji üzerindeki akupunktur etkileri salgısını sağladığı vücut kimyasalları ve hormonlardan kaynaklanmaktadır. Akupunkturun sakinleştirici etkisi sebebiyle stres ve uykusuzluk kaynaklı sorunları aşabilmenin yanında serotonin ve endorfin gibi mutluluk hormonlarını artırıcı etkisi sonrası anksiyete ve depresyon gibi psikolojik hastalıkların iyileştirilmesinde rol oynadığı bilinmektedir.

Akupunktur ayrıca ilgili kimyasal ve hormonal etkilerin yanında beyinde dopamin ve beta endorfin salgısını artırıcı etkiye sahiptir. Beynin etkileri ile salgılanan ilgili salgılar sonrası rahatlatıcı ve antidepresan etkiye kavuşan akupunktur psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde ilaç tedavisine yardımcı olan etkili bir yardımcı tedavi adayı olarak sayısız vakanın iyileştirilmesinde etkili rol oynamıştır.

Akupunktur Etki Mekanizması Önündeki Engeller Nelerdir?

Akupunkturun etki mekanizması önünde yer alan engeller akupunktur iğneleri veya diğer uygulamaları kullanılarak ortadan kaldırılamayan bir takım rahatsızlıkları içermektedir. Akupunktur araştırmaları sürdükçe ilgili engeller için de bizzat akupunktur tarafından engelleri kaldırmaya yönelik tedavi yöntemleri geliştiriliyor olsa da henüz aşağıda yer alan rahatsızlıklara sahip kişilerde akupunkturun etki mekanizmalarının çalışmadığı bilinmektedir:

  • Yara izleri
  • İltihaplı bölgeler
  • Amalgam ağız dolguları

Akupunkturdan Hangi Hastalık Tedavilerinde Yararlanılır?

Akupunkturun tedavi ettiği hastalıklar pek çok vücut sistemine bağlı rahatsızlıkları içermekte ve akupunkturun etki mekanizmaları doğrultusunda ilgili hastalıkların tedavisi gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde de yaygın olarak sigara bağımlılığından kurtulma, baş ve bel ağrısının şiddetini azaltma ve fazla kilolardan kurtulmak için akupunkturdan faydalanılırken Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilen akupunkturun tedavisinde kullanıldığı hastalıkların en yaygın gözlenen türleri aşağıda listelenmektedir:

  • Baş ağrısı
  • Migren
  • Bel ağrısı
  • Dizantesi
  • Depresyon
  • Anksiyete
  • Obezite
  • Hipertansiyon
  • Diz ağrısı
  • Boyun ağrısı
  • Safra koliği
  • Siyatik
  • Bronşit
  • Astım
  • Rinit
  • Adet düzensizliği
  • Sigara ve alkol bağımlılığı
  • İlaç bağımlılığı
  • Tenisçi dirseği
  • Yüz felci
  • Sinüzit
  • Rinit
  • Hamileliğin ilk 3 ayındaki bulantı ve kusma şikayetleri

Akupunktur Kimlere Uygulanmaz?

Akupunkturu yaptıramayacak kişiler için az sayıda kriter bulunmaktadır. Doğal bir tedavi yöntemi olması ve herhangi bir kimyasalın kullanmadığı akupunkturda ehil akupunturistlerce sterilizasyon kurallarına uyularak gerçekleştirilen akupunktur uygulamaları için yaş ve farklı sınırlamalar bulunmazken aşağıda yer alan grupta olan kişiler için akupunktur yapılması önerilmemekte ve uzman akupunturistlerce uygulanmamaktadır:

  • Gebelik ve emzirme döneminde olan kadınlar
  • Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastalar
  • Radyoterapi ve kemoterapi tedavisi gören kanser hastaları
  • Kalp pili kullanan kalp hastaları